TEACHERS DAY PUAL THUCHAH



Lungtilenga Varte
President
MZP Sub Hqrs. Kawnpui


Vawi khat chu pa pakhat hian Prime Minister motor hi kawng a lo kian țha duh lova, Prime Minister chuan thinrim zetin, "Eng nge nia i inhriat a? He ram ropui taka Prime Minister hi ka ni tih i hre na nge, engah nge ka kawng dala i awm?" tiin a zawt a. Chupa chuan, "Chutiang ni thei tura Zirtirtu ka ni," a ti ta a. Chu veleh Prime Minister chu a ngawi ta vang vang a, "Ni tak maw, kei pawh hi kan zirtirtute khan min lo enkawl țhin ta lo se chuan Prime Minister hi ka ni thei awm si lova..." tiin a ngaihtuah ta a. Tichuan, "Good morning sir, min ngaidam ang che aw" tiin chibai a buk ta hial a ni. He thu ka'n sawina chhan chu, zirtirtute zahawmna hi hre thar lehin i chawimawi țheuh ang u tih ka sawi duh vang a ni.

ZIRTIRTUTE HNENA THUCHAH

Zirtirtute u...

(1) Zirtirtute hlutna leh Ropuina :

Zirtirna hna chu heti hian kan sawi țhin - 'Teaching is a noble profession' tiin. Chumi awmzia chu zirtirna hna hi hna zahawm chungchuang bik a ni tihna a ni awm e. Chuvangin, zirtirtute pawh 'Noble professional' an ni. 

Professional kan tih chuan eizawnna tlâk thiamna neih a ni ber ang. Sports ah te, Film ah te, zai leh rimawi lamah te professional kan tih ho reng reng hi chu eizawnna tlâk tak taka thiam an ni țhin. Amaherawhchu, zirtirtu tih loh, a dang zawng te khi chu 'Noble professional' an ni ve ngai lo. A chhan chu eng nge kan tih chuan, anmahni line țheuhah khawvel hriat khawpin an thawkrim a, chumi azarah hlawhtlinna pawh an chang țhin. Mahse mihring enkawl puitlinna lamah an thiamna chu hman a ni ve lo. Chutih laiin zirtirtute ve thung chuan professional dangte tih ve theih loh 'Mihring puitling chherchhuah' chu an hna a nih miau avangin "Noble professional" an ni bik țhin a ni.

Hemi a nih avang tak hian zirtirtute laka kan beiseina hi a sang a, an lakah kan thikthu pawh a chhe bik țhin a ni. Zirtirtute laka kan lo phun deuh a nih pawhin kan tu leh fate mipuitlinga chherchhuak tura kan ngaihna a nih miau avangin zirtirtute pawhin "Department danga thawkte pawh an chuti khati ve tho, zirtirtute hi min sawisel min sawisel bik mai" tia midangte nena inkhaikhin mai lovin, thinnel leh zaidam taka an zahawmna an humhim a ngai a ni.

Maradona te, Elvis Presley te, Roger Federer te chuan an tum ram (Professional goal) an thleng tawh. Professional player nih a, tournament lian khelh ve ringawt kha an professional goal a ni lova, an professional goal chu anmahni line țheuha mi bik leh champion nih chu a ni. Zirtirtute tan chuan zirtirtu hna va thawh ngawr ngawr kha an professional goal a ni lo. An professional goal chu mi puitling leh hmantlâk, khua leh tui țha ni tur mi chherchhuah a ni. A nih kan professional goal chu kan achieve-in kan hria em?

Indian Missile Scientist, APJ Abdul Kalama pawh khan, scientist, peoples president, Indian missile tia hriat ai chuan 'Zirtirtu' tia hriat kha a duh zâwk a nih kha.

(2). Zirtirtute Pawimawhna (Eng ang Zirtirtu nge kan nih?) :

Primary zirlai naupang ten an nu leh pa thusawi aiin an zirtirtute thusawi an awih tlat țhin hi a mak lo. "Kan miss ten, kan sir ten an ti.." an tih tlat hian an character siamțhat kawngah zirtirtuten mawh an phur nasa tih a tichiang. Pakistan rama an zirtirtuten India huat dan an zirtir hi an rilruah a bet tlat a. An puitlin thlengin an thlah tawh ngai lo. Zirtirtute hian nakin lawka kan ram leh hnam hruaitu tur 'Zirlaite' an zirtir kawngah hian mawhphurhna sang tak an nei a ni.

Kum sawm chuang emaw, kum sawmhnih chuang emaw zirtirtu hna i lo thawk tawh a, i zirtir chhuahte zingah mi hmantlâk, nangpawhin i chhuanpui theih engzat nge awm tawh? Kan zirtir chhuah tawhte zingah khawtlang tana mi țangkai nge tam khawtlang tana mi hnawksak? A nih loh leh tuna zirtirna hna i thawhlaia zirlaite tana i inpekna leh țhahnemngaihna te, i hlawh tam dan te chhût khan 'Noble professional' nih chu phu i inti reng em? Heng mai maite hi inzawt fo ila, tun aia nasa fe hian kan zirna hian hma a sawn ang a, 'Noble' nih pawh kan phu leh zual ang.

'Kan zirlaite hi kum hnih kum thum chuang lek lek kan enkawl te an ni a, kan enkawl tawh loh hnua an nungchang leh rilru puthmang te engtin nge kan ven zui vak ang.' 'Kum sawm, kum sawmhnih kalta a ka enkawl țhinte kha chu kum hnih kum thum lek lek ka enkawl a, a hnu lam leh tuna an awm danah tih vak theih ka nei tawh hleinem' tiin kan lo pha deuh a ni maithei. Mahse, kum 20 kal taa kan zirtirtute thu țha min hrilh kha hre vek tawh lo mah ila, a tam zâwk chu tun thleng hian ka bengah a la cham reng a, ka nun kawng hruaitu pawimawh tak a la ni reng...!

Zirtirtute hna pawimawh ber chu zirlaite character siamțhat (build) hi a ni. Chumi an tihhlawhtlin chuan Sangha man dan tur zirtir ang an ni a. An mamawh hunah zirlaite chuan sangha chu an man tawh mai dawn a ni.

Greek ho finna pawh hi an zirtirtuten an zirtir chhawng zel ațanga lo ințan a ni a, a tawi zawnga sawi chuan, 'he khawvel changkanna hi zirtirtute kutchhuak liau liau a ni e' ti ila a awlsam mai ka ring.

ZIRLAITE HNENA THUCHAH

Zirlaite u.... 

"In thluakah khan eng nge awm? Bawng êk khawro em ni?"
"Khawiah nge continuous tense a nihna i hmuh?"
"Heti chung hian pawl 12 pass chu in tum ve a niawm si a... Graduate nih in la tum ve chu a ni awm si a..."

Hengte hi kan zirtirtu țhenkhat ten an chhâkchhuah châng a awm țhin ang. Kan thiam thei bawk si lo, anni țhahnem ngai bawk si nen țawngkam nalh tak tak a lo hman reng theih bik lova, mahse heng zawng zawng a lo chhuahna bul chu duhsakna vang a ni.

Kan miss-in "A va mak tak em" a tih hian a mak satliah lo. Kan nun dan a dik tawk lo tih warning min pekna a ni tel a. Kan sir leh madam ten "Mizo naupangte hi enga ti em em nge?" an tih pawh hian thui tak a sawi a ni.

Ngaihtuah ve teh u, Mizo zirlai te hi mizo hnam hmel kan ni lovem ni? 'Akbar was.. Akbar was...' tih ringawt hi kan zirtirtute hian min zirtir bik lo. Mizote kawng dik zawh tura an duhthawh luat avangin țawngkam hriam deuh an hman chang pawh a awm fo ang.

'Mizo zirlaite kan ram leh hnam tan' tih hi MZP thuvawn a ni a; Higher kan kal laia kan sir pakhat thusawi țhin kha ka hrereng țhin. "Mizo taka lehkhathiam nih hi a changkang a, kristian taka Mizo lehkhathiam nih hi a hlu"... 'Mizo nula tlangval lehkhathiam in nih chuan Mizo culture hi in thlauhthla thiang lova, Mizo Tlawmngaihna hi in changkansan thei lo. Mi chu graduate val, graduate la a nih chuan chhiatni țhatniah, khawtlang leh kohhranah lehkhathiam (zirsang) a nihna chu a lang tur a ni....

Zirlaite u, in zirtirtute hi zahin chawimawi ang che u. Mi hausa chhungkuaa seilian i ni a, in zirtirtute chu nangni aiin an lo rethei deuh zâwk pawh a ni maithei. Mahse, hei hi hria ang che, nang ai chuan in zirtirtu kha a zir sang zawk daih. He Khawvela i cham chhunga i thil hriat let eng emaw zah kha in zirtirtute hian an tawnhriat ațang leh an inzirna ațangin an lo hre daih tawh asin. 

Tuna in zirtirtute aia sang zâwk in zir thlen hun pawh a la awm ang. Hna ropui leh sang tak pawh i la thawk a ni thei e. Sumdawnna lama mihlawhtling leh hausa tak, thiam thil eng emaw avanga Khawvel hriat khawpa milar leh hlawhtling te pawh in la ni ang. Chutih hunah pawh chuan vawiina in zirtirtute hi rawn hmuhniamin rawn ngainep ngai suh ang che u. A chhan chu chutiang dinhmun in thlen theihna tura buatsaihtu che u an ni tlat a, chu chu rawn theihnghilh ngai suh ang che u. 

Vawiina i ngaihsan em em, IAS Officer te, Engineer te, Doctor te leh i nu leh i pa, nangmah chawiliana i mamawh aia tam mah paitir țhintu che te pawh kha, zirtirtute kutchhuak vek an ni. Zirtirtute hi Teachers' Day-ah chauh nilo, Khawvel awm chhung zawng hian mi hlu ber an la ni reng dawn a, chuvangin zirtirtute chawimawi hi kan tih makmawh a ni.

ZIRTIRTUTE LEH ZIRLAITE RILRUAH RIAK RENG SE :

Sap thufing pakhat chuan, "Teaching ends in the School, but education ends only when you go to the grave" a ti a. A awmzia chu, "Inzirtirna kan tih chu sikul runah a tâwp mai a, zirna dik tak erawh chu thlan i thlen hunah chauh a tawp ang" tihna a ni awm e.

Zirna kan tih hian pass mark țha hmuh a, degree lak chauh a kawk lova, zirna diktak chuan kan nitin nun leh khawsak dan tur te, mite nen tluang taka kan indawr tawn theih dan tur te, a chhia leh a țha kan thliarhran theih dan tur te, awmze nei taka nun kan hman thiam dan tur te, nu leh pa, chhung leh khat, khawtlang leh kohhran, ram leh hnam tana kan mawhphurhna hlen dan tur te a huam tel vek a ni. Mahni țanghma chauh siala finna leh hlawhtlinna hman tum chuan zirna dik a hmu chhuak lova, chumai ni lovin nun awmze nei, nun dik tak (philosophy of life) pawh a la zirchhuak lo tihna a ni.

Corruption

Ka țhiante u, he kan ram zimteah hian eirukna te hi a hluar asin... Zirlai zinga sawi chiam chi a ni em phei chu ka hre lo. 

Mizoram pum zau zawng hi 21,080 Sq. Km (Singhnih sangkhat leh sawmriat) a ni a. Mahse, Mizoram mipui LSC zawng zawng belhkhawm chu Mizoram pumpui let 76 zeta zau a ni tawh. Mizoram zau zawng let 76 zet Mizoram chhungah LSC siam tawh tihna a nih chu... !

Mizorama Land Holdings zawng zawng belhkhawm hi Khawvela khawmualpui lian ber Asia ai pawhin a let 10 velin a zau tawh a ni. Chumi awmzia chu Mizoram Sq. Km Singhnih leh Sangkhat leh sawmriat leka zau hi Asia khawmualpui aiin a let 10 velin a zau tihna a nih chu...!!!Kan ramah hian kan ngaihtuah ngam leh phâk piah lamah hian Corruption hi a turu em em a, Mizoramah hian eng thil quality țha mah a awm thei lo chu a nih ber hi.

Vawiina meng reng chunga mi bum ching țhin tute chuan an nghawnga lenglo pangpar țhi an awrh nawlh nawlh reng a. Nitina TV leh news leh media-a kan hmuh țhin ho, hmelțha si, zei si, hausa bawk si te chu an ropui thur thur a, an lian tual tual mai si a nih hi.

Miretheite lu chunga vaivut takngial pawh it a, pachhiate ruksak 
țhin tute ngei chuan thamna beiseiin ro an rel a, kulh kawngkaa tlachhamte chanpual ngei pawh an pe phal si lo.

Ka țhiante u, khawvel hi ngaihtuah teh u. Mahatma Gandhi khan India ramah  Office pawimawh engmah a nei lo. A vai puan pan dir diar leh a vawthlep té nen khan a awm mai a, a dam chhung khan Nobel Prize-ah vawi 7 chuang nominee a ni chungin vawi khat mah pek a ni lo. Obama erawh chu US President a rawn tling dek dek a, kum khat pawh a ral hmain Nobel Peace Prize an pe asin..! Vawiinah hian an inchhir thu an sawi tawh. Obama khan Khawvel tan engmah a tih kan hre lo. Chuvang chuan he khawvel hi mi lian leh lal te chauh chawimawina khawvel a ni ang tih hi ka hlau a ni. 

Philosopher zinga pa bera kan ngaih Socrates-a chuan, a thil hriatchian hnawl ai chuan a nunna chan pawh a thlang zâwk a nih kha.

Teachers Day kan lo thlen hian, chawimawi tur dik chu kan hre thar țhin a. He niah hian zirtirtute ropuina leh zahawmna chu kan thinlungah a rawn thar leh țhin a nih hi.

Ni tin School-a kan zirtirtute piah lamah hian zirtirtu atan kan bula mite, kan chenpui te, kan bul vela thil thleng te hi kan hmang thei. Kan bul vela thil awm ațanga mitin kan inzir thiam hian zirlai thiamthei kan ni tihna a ni a. Kan nuna zirlai chu kan pass tihna a ni ang. A chhan chu i hmuh leh hriat te kha nuna zirtirtute vek an ni a, an zirtirna kan dawnsawn thiam danah a innghat tawh ang.

I hlawhchhamna, i harsatna, i retheihna, i  lunngaihna, i beidawnna zawng zawngte khan eng emaw tak a zirtir mek che a. An thusawi ngun takin ngaithla la. I nunah finna ropui tak, hriatthiamna thuk tak i nei dawn a ni. Mirethei tak, kut dawh leh chhuanchham te kha kalpel mai mai suh. I tana zirtirtu ropui tak an nih kha. I hlawhchhamna khan beidawng lo turin zirlai a zirtir che a ni. Hringnuna kan thil tum engkim mai hi zirtirtuah ngai thei ila, chu kan zirtirtu chu zahin chawimawi ila, hlawhtlinna chu kan ta a ni mai. 

Zirtirtu ropui ber chu, a zirtirte pawn 'Zirtirtu' tia an koh Isua Krista kha a ni a. Ani hnen ațang khan engkim kan zir thei a ni.

Kan dam chhung hi chuan zirlai nih leh zirtirtu nih kan fawm a, mitin mai hi inzir zel tur kan ni a, midang zirtir zel tur kan ni bawk. He khawvelah hian Zirtirtute hi an ropui ber mai.

Vawiin, Dr S. Radhakrishnan-a, zirtirtu ropui pianchamphaphak, Teachers Day pual hian zirtirtute zawng zawng, in zavaiin chawimawina leh zahna ka hlan a che u.

'Happy Teachers Day to You All'

Ka lawm e
Previous
Next Post

No comments:

Thanks for your comment.