- Narendra Modi, Prime Minister of India
(Maan Ki bat hnuhnung bera PM Thusawi)
Nimin khan United Nations chuan 'Champions of the Earth Award' hlanin min chawimawi a. He chawimawina ka dawng thei hi ka lawm hle a, he chawimawina hi mimal ta a ni lo a ni. He chawimawina hi India ta niin, khuanu malsawmna inlungrual taka kan chen theihna vang a ni.
Climate change kawnga kan hnathawh United Nations in min hriat pui hi India mi zawng zawng tan in chhuahna tham a ni a, he chawimawina hi UN General Secretary Antonio Guterres leh UNEP Executive Director Eril Solheim ten an hriatpui thlap a ni.
Mihring leh kan chenna khawvel hian in zawmna thuitak kan nei a. Khuanu hian min hraiin mal min sawm a. Khawvela civilization hmasa ber pawh lui kam a din a ni nghe nghe. hei vang hian in lungrual taka cheng za tur kan ni a ni.
Vawiin hian kan mihring society in kalpui tur thil pawimawh tak kan nei a. Hmasawnna kawng kan zawh rualin kan chenna planet ti chhe lova, thang leh thar lo awm turte tana hmun siam hi a ni. Kan hmasial leh mamawhna avang hian ecological imbalance kan thlen thei. Hei hi kan pawm tlang a, kan kalphung te kan siam danglam a, hmasawnna thar kan neih a ngai dawn a ni.
Hemi atana pawimawh ber chu chhung ril ngaihtuahna a ni. Kan hun kal tawh baka hmun leh hun nuam a awm lo. Leilung zah taka India tradition kenkawh tluka hlu a awm lo. Atharvaveda khan Prithvi Sutka a keng tel a, chu chuan hmasawnna tura thiamna ram leilung chhe lo zawnga kalpui a keng tel a ni. Atharvaveda ah chiang taka a inziak angin- Khuanu chibai kan buk a. A kiangah hian tuipui leh luite te an awm a; chaw ei tur min pe a; ram enkawl tur min pe; kan chenna leilung hi kan nunah a tel; Nunna in mal min sawm.
Panch Tatvas ah hmanlai khan heng te hi a awm , Prithvi (Earth), Vayu (Air),Jal (Water), Agni (Fire), Akash (Sky)- hengte hi in zawm tlat, kan nunna atana pawimawh em em te an ni. Khuanu in min pek hi malsawmna bak a ni love.
Mahatma Gandhi khan uar takin leilung tichhe lo zawnga hmalak a tul zia a ziak thin a, a nun phung ah chu pawh chu a ti lang nasa em em a ni. Doctrine of Trusteeship a siam a, hei hi tuna cheng te nakina lo piang turte hnena planet thianghlim leh fai bakah tha kan hnutchhiahna turin. Hmasawnna ngelnghet nunna dang ti buai si lova siam hi.
Kan nunphung hian midang leh nunna dang tana chep lova kan khawsak zia a hril tel tur a ni. Kan ram tradition hausa tak hi kan hriat chian chuan, zirtir hran ngai lovin kan nunah a tha zawngin hna a thawk ngei ang.
A pahnihna ah chuan mipuite hnenah hrilhriatna hi a pawimawh. Mi dang nena inbiak, lehkha ziah leh thil dang kan environment chhe lo zawng tura inrawnkhawm te hi kan mamawh em em a ni. Chutih rualin zirchiana leh zirbingna kan mamawh bawk. Chuti chuan thilsiam dang ti chhe lo zawnga ke kan pe a ngaih tawh zia mipuiten an hriat phah dawn a ni.
Kan society han en ila, enviromental conservation pawimawh zia kan hmu a, sawiho na nasa tak neih a ni bawk. Kan thinlungah a luh tak tak chuan awlsam takin hmasawnna rotling kan nei mai dawn asin. Chu vang chuan thil danglam siam tur hian hna kan thawh tlan a ngai.
Hemi chungchang ka sawi hian India mi vbch 130 chuangin environment thianghlim kan neih theihnana ke an pen hi lawmawm ka ti hle mai.
Swachh Bharat Mission hlawhtlin zia leh a hmachhawp a that zia kan hmu vek a. India mipuite malsawmna a zarah chenna in million 85 chuangah inthiarna thianghlim a vawi khatna atan bun a ni a. 400 million chuang pawna inthiar thin te kha tunah chuan an sim ta. Sanitation lama hmalakna pawh hi 39% atanga 95 % ah a kaisang tawh a ni. Hengte hi kan ram hmasawnna atana chhinchhiah tlak ta ani.
Ujjwala Yojana hmasawnna kan hmu a, mei alh a ei rawng bawl thin ten tunah chuan hrisel takin ei rawng an bawk thei tawh. Vawiin thleng hian Ujjwala connection hi mi vbch nga chuang hnenah pek a ni tawh a, hei hi hmeichhia leh naupangte leh an enkawl chungkaw tan a va hlu em.
India luite tifai turin sawrkar chuan hma ala mek. Ganga lui hi India nunna hnar pawumawh tak ani, hmun then khat ah erawh a tawp hle. Hei vang hian Namami Gange Mission duan a ni a. Bawlhhlawh paih leh sawngbawl dan ah te hmalak a ni.
Khawpuia hmasawn nan AMRUT leh Smart Cities Mission te duan chhuah a ni a. Leilung hriselna en nan soil health care vbch 13 chuang pek chhuah ani a, hei hi loneitute tan a tha em em a, an thlah chhawng leh zel turte thlengin an chhawm thei dawn a ni.
Skill India hmalakna hnuiah environment sector siam niin hei bakah hian Green Skill Development Program duan a ni a, hei mi kaltlang hian 7 million chuang tha lai in environment, forestry, wildlife leh climate change sector ah te 2021 thlengin hma an la thie dawn a ni. Hna siam sak ringawt a tum a ni lova, entreprenuership pawh enviroment sector ah hian thuitak kalpui a ni ang.
Kan ram hian hmasawnna chak taka kalpui a tum rual hian renewable sources of energy ah hian hma a la mek bawk. Kum li kalta atang khan he sector hian hriat a hlawh a, nasa taka hmalak a ni.
Ujala Yojana hnuaiah LED bulb vbch 31 chuang sem chhuah a ni tawh a. LED bulb mante hi a tlawm a, hei hian electricity bull leh C emission nasa takin a ti hniam a ni.
India hmasawnna hi khawvelin a hmu a. India nih ka in chhuanna pakhat chu 2015, paris a COP-21 inhmuhkhawm ah khan a ni. March 2018 khan New Delhi ah khawvel ram hruaitute sawm khawmin International Solar Alliance din a ni a, hetah hian ni zung chakna hmanga hmasawnna te, in puih tawnna leh ni zung chakna thatna te zirho a ni.
Khawvelin climate change a buaipui lai hian kei ni pawhin climate justice kan buaipui. Climate jusitice in mimal, society te zalenna a huam a, mirethei te tana hmasawnna a huam bawk. Heng mirethei te hi climate change tuar nasa ber te an ni.
He thu ka ziah lai hian, kan hun tawn ka thlir let a. Hmasawnna tluantling thleng tur hian kan zavaia hna kan thawh tlan a ngai a ni. Khawvel hian environmental lama zirtirtu leh hmahruaitu a mamawh a, hei hi sawrkar tlawngin a ti hlawhtling thei lo a ni. Hemi kawnga thahnem ngai tute zawng zawng chuangah lawmthu ka sawi duh a, an thawhrim vang ani tih hi ka hrechiang. Kan society a thlak danglam tute chu an ni te hi an ni a. Sawrkar in a tawiawm zel ang tih hi ka sawi duh. Kan zavaiin tang ho ila, environment tha siama, mihring in tih chak tawn hi a ngai tak zet a ni.
No comments:
Thanks for your comment.