CHE GUEVARA

SPECIAL POST

★Opeey-a Khiangte
__________________________________________

Mobile Phone atanga type hi chu a buaithlak thin a, a chanchin tlangpui chauh aw ni ang....

Ernesto"Che"Guevara chu June 14,1928-ah piangin October 9, 1967 khan a boral a ni. El Che tih te, Che tih te hi an koh dan tlanglawn zawk a ni. Amah hi Argentine Marxist revolutionary te, physician te, author te, guerrilla leader te, diplomat te leh, military theorist te a ni a.

Cuban Revolution hun laia challang berte zinga mi a ni. Rawlthar a nih lai a medical student a nih laiin, Guevara hi South America-ah a zin kual nasa hle a. Tichuan, mite retheihzia, riltama vakvai leh natna tuarte a hmuh atangin a rilru sukthlek chu a danglam tan ta a ni.


Chutia United States-ina Latin America-ho a nekchep leh tanghma hai taka a eiral mekna chuan Guevara-a thinlungah hna a thawk a. Guatemala-a social reformer-te zingah a tel ta hial a ni. Tin, A hnuah, Mexico City-ah kalin RaúlandFidel Castro a va hmu a, july ni 26-a Movement an neih a tawiawm a.

Cuba lamah pawh U.S.-ina a puih mek Cuban dictator Fulgencio Batista paihthlak rilruk deuh ranin a lo va kal tawh bawk a ni.
Tichuan, Guevara-a chu, sawrkar laka helpawl hruaitute zingah pawh a lo langsar falin, hriat a lo hlawh chho tan ta hle mai a.

Kum hnih chhung Rawlrala chetnaah hruaitu pawimawh tak a ni a, chu a hmalakna avang chuan Batista rorelna paihthlak a ni thei ta a ni. Cuban ramah chuan Revolution a chhuak ta reng a, Guevara-a thil tam takah a pui a, cuba rama sawrkar thar tana mi tangkai ber a ni hial awm e.

Guevara-a hmalakna avangin, Soviet nuclear-armed ballistic missiles pawh Cuba ramah bun a lo ni tawh a. Chu chuan Kum 1962-a Cuba rama harsatna lian tak 'Cuban Missile Crisis' tia an sawi pawh kha a titawp thei ta hial reng a ni. Chu mai bakah, amah hi writer leh diarist a ni a, ama chanchin a ziahna 'continental motorcycle journey' pawh, khatih hun  laia lehkhabu hralh tla bera sawi a ni bawk.



Guevara chuan Cuba ram chu kum 1965-ah a chhuahsan leh a, ram dangah pawh revolution thlentir zel a tum a ni. A hmasa berah chuan, Congo-Kinshasa-ah revolutionary idea chu a hlawhchham phawt a, a hnuah, Bolivia lam a hawi leh a, chutah chuan CIA-ina an puih Bolivian sipaite'n Guevara-a chu an lo man a, an tihlum ta a ni. A thih hnu pawh chuan fak leh chawimawi a hlawh hle a, Alberto Korda-a'n Guevara-a thla a lo lak, a title 'Guerrillero Heroico' tih chu, Maryland Institute College of Artas phei chuan "the most famous photograph in the world" tiin a sawi ta hial a ni.

Ernesto Guevara-a hi a hming tak chu Ernesto Guevara Lynch a ni a, a nupui chu Celia de la Serna y Llosa a ni. June ni 14, 1928 khan Rosario, Argentina-ah an unau zinga a upa ber ni turin a lo piang a. Spanish thlah kal zel a nih mai bakah, an thlahtute zingah hian Irish mi Patrick Lynch pawh a tel a ni.

A pa chu Spanish Civil War hun laia Republican thlawp em em thintu kha a ni. A pa kha sport leh thil hrang hrang thiam hnem tak mai a nih angin, Guevara chuan a pa hnen atangin Chess khelh a zir a, Kum 12 a nihin local tournaments-ah a tel thei daih tawh a ni.

Rawlthar a rawn chuangkai chho a, Hla phuah lamah a tui ta viau mai a, chu chu a damchhung huna amah bet tlat a ni zui ta a ni. Tin, an inah Lehkhabu 3,000 aia tam an kawl reng thin a, chumi a nih avang chuan lehkha chhiar a ngainat zual phah hle niin a lang. Karl Marx, William Faulkner, André Gide,Emilio Salgari leh Jules Verne te. Jawaharlal Nehru, Franz Kafka, Albert Camus, Vladimir Lenin, leh Jean-Paul Sartre; leh Anatole France, Friedrich Engels,H. G. Wells, leh Robert Frost chanchin te a chhiar nasa thin hle. A rawn upa chho a, Latin American writers Horacio Quiroga, Ciro Alegría, Jorge Icaza, Rubén Darío, leh Miguel Asturias chanchin a tuipui chho zel bawk a ni.

Chubakah, school-a a subject ngainat zawng chu philosophy, mathematics, engineering, political science, sociology, history leh archaeology te a ni. Kum 1948-ah, Guevara-a chuan University of Buenos Aires-ah medicine a zir a.

Khawvel hmun leh mihringte khawsak dan hriat chian zual leh, a nihna tak hmuhchhuah a chakna avangin ama thinlung ngei pawh chu a inher dan a lo danglam chho ta a ni. A expedition hmasa ber chu kum 1950-a 4,500-kilometer (2,800 mi) lai mai, bicycle-a Northern Argentina province-a a zin kha a ni a. Chumi hnu, Kum 1951 khan, Thla kaw chhung zet, 8,000-kilometer (5,000 mi) laia thui chu South America-ah continental motorcycle trek a nei leh bawk a ni.

Chutianga a vah kual velna lamah chuan, ram hrang hranga nunphung hrang hrang leh retheite retheihna namen lo tak tak te a hmuchhuak a, US-in ram dangte a rahbeh natzia te a va hmuchhuak a. Argentina, Chile, Peru, Ecuador, Colombia, Venezuela, Panama, Miami, Florida te a tlawh hnuin, Argentina-ah a haw leh a, a zirna chhunzawmin a zo fel leh a. medical degree chu June 1953-ah a dawng a, "Dr. Ernesto Guevara" tih a ni ta a ni.

Mexico City lamah ni 21 September 1954 khan a lut phei leh a, General Hospital leh Hospital Infantil de Mexico-a allergy section-ahte a thawk a. National Autonomous University of Mexico-a Medicine Faculty-ho hnenah pawh medicine chungchangah lecture a lo pe tawh thin bawk a ni. Chutih hun lai chuan, A thian ni thin Ñico López leh Cuban ram atanga raltlan thenkhatte a bepawh leh tan a.

June 1955-ah, López chuan Raúl Castro-a leh Guevara chu a inhmelhriattir a, a hnu deuhvah a u revolutionary leader Fidel Castro nen an inhmelhriat chho leh ta a ni. Fidel Castro leh a pawlte chuan, US-ina duh duha a fuih kual Fulgencio Batista-a rorelna paihthlak chu an tum ber a ni a. Guevara chuan nasa takin an thiltum hlawhtlinna tur kawng a dappui a, a puibawm tha hle bawk a ni.

Castro-a revolutionary plan zinga hna hmasa ber chu Mexico atanga cuba beih a ni a. November 25, 1956-ah Cuba bei turin an chhuak a. Chutia an va kal lai chuan, Batista-a sipaite'n an lo bei thut a, mi 82 lai an thi nghal a. revolutionaries tlem te chauh an damchhuak a, an in form tha leh a. Sierra Maestra tlangah an che leh a, chutah chuan Frank Pais urban guerrilla nen an inthlunzawm nghal thuai a, Mahse, chumi atanga 1957 thleng kha chu Castro-a chanchin khawvelin a hre ta lo vang vang mai a ni.

Indo hun lai zawng chuan, Guevara chu medical lamah a tangkai hle a, helpawl rebel army tana mi pawimawh tak a ni. Guevara chuan grenade siamna factories a din a, Health clinic a din a, school te a dinsak a, chhang urna te siamin tactics hrang hrang a zirtir bawk. Time Magazine-ah phei chuan:"Castro's brain" tih hial a ni chho ta a ni.

Fidel Castro pawh chuan Guevara chu Comandante (commander) of a second army column-ah a dah ta reng a ni. Chutih rualin, Phatsantu chu a tihlum hmiah hmiah zel a, chumi a nih avang chuan a nunrawnna chuan sawi a hlawh ta hle a ni. Tin, January 2 1959-ah, Guevara chuan Havana a run a. Chutia Kum hnih chhunga revolutionary fighting-a thi zat chu 2,000 lai an ni tawh a ni.

January 1959 khan, Guevara chu asthma a vei inenkawl rih turin Tarara-a summer villa-ah a phei a. A hnu deuhvah, Tarara Group a din a, Tatara group chuan Cuba's social, political, leh economic development atan plan thar a duang ve leh a.

A thiltih that nasat em avang leh an tana a tangkai em avangin, February thla, revolutionary government khan Guevara chu Cuban citizen-ah a puang a ni. Tin, a nupui hmasa ber Hilda Gade pawh January thla tawp lamah Cuba a rawn thleng a, mahse, Guevara chuan ngaihzawng dang a neih thu a lo hrilh a. May 22 ah an inthen fel a.

June 2, 1959-ah, cuba ram mi Aleida March chu nupuiah a nei leh a. A nupui pahnihte atanga a fa neih zawng zawng chu an vaiin 5 a ni ta a ni.

An hneh tak Batista officials hovin rorelna hnuaia ram inrelbawl dan tha lo tak kha chawikang chho leh tur chuan, tih tur a lo tam em em mai a ni. June 12, 1959 khan, Castro chuan sent Guevara chu Thla thum chhumg tour neia zinchhuak turin a tir a. Guevara chuan Morocco, Sudan, Egypt, Syria, Pakistan, India, Sri Lanka, Burma, Thailand, Indonesia, Japan, Yugoslavia, Greece) leh Singapore, Hong Kong te a va tlawh a.

Chutia Havana atanga Guevara a tirchhuah hlat theih poh leh, Castro-a'n Guevara leh a thurin Marxist sympathies kha a hlat thei dawn tihna a ni a. Chu chu Castro-a tum ruk tak pawh a ni. A chhan ber chu, Guevara kha Castro-a July 26 Movement members te tan buaina thlen thintu a ni tlat. Guevara lah chuan engmah hre lovin Cuba ram tan ram dang nena inthianthatna a lo va zawng kha a ni a. Japan ram a va tlawh tumin, American military-te'n Atom bomb an thlakna hmun Hiroshima kha a tlawh nghal nghe nghe a.

Guevara chu Cuba ramah September 1959 khan a letleh a, chutah le, Castro-a'n engkim a lo thunun vek tawh a, political power zawng zawng chu a kutah a lo dah fel diam hman tawh a ni. An kalphungah agrarian reform law an chawisang tan viau mai a. Chutih rualin, mimal ram chhuh luihsakna a hluar bawk. Camagüey cattlemen-ho lungngawi lo chuan, Helpawl leader Huber Matos leh 26th of July Movement-a anti-Communist wing-te nen tanghovin Communism an do tan ta a.

Chutih mek lai chuan, Dominican dictator Rafael Trujillo pawhin Caribbean Anti-Communist Legion a lo pui ve mek bawk a ni. Chutia multi-national force: Spaniards, Cubans, Croatians, Germans, Greeks leh right-wing mercenaries te nena inthlawptawnin chuan, Castro-a Rorelna thar chu an ep ta a ni.

Chutiang vela ram a kal chho mek lai chuan, Castro-a finna hnar ber tih takah, Guevara pawh chu a hna chelh mek Minister of Industries mai bakah, Finance Minister leh National Bank President dinhmunah hlan kai a ni a.

Cuban economy-ah Guevara thuneihna chuan a vawrtawp a thleng chho thei ta a ni ber. Khawvela a hmingthanzia lanna chu, World map thenkhatah pawh, Che Guevara lo chen tawhna leh ram a tlawh tawhho chu a senin chhinchhiah hial a.

Armed revolution lama a kungkaih ram chu a hringin an chhinchhiah bawk a ni. December 1964-ah Cuba ram tan Revolutionary stateman-in, Che Guevara chu UN-a thu sawi turin New York City-ah a va zin a.

South Africa-a chi inthliarna Apartheid dolet tura UN kepen chak lo lutuk pawh kha huaisen takin a sawisel a, United States-a Negro tihduhdahna kha na takin a sawisel bawk a ni.

CIA lam chuan Che Guevara-a finzia an hrechiang a, ani aia hlauh an nei lo a tih theih awm e. Cuban exile pakhat Félix Rodríguez-a'n CIA Special Activities Division a puibawm a, Bolivian sipai-ho pawh Bolivia rama Guevara man tuma an zawng chu thurawn tha tak a pe bawk a. October ni 7, 1967-ah, Hektu pakhatin, Guevara-a te tawmhmun guerrilla encampment awmna chu, Yuro ravine-ah a ni e tih thu Bolivian Special Forces-ho hnenah a hrilh ve leh bawk a ni.

October ni 8 zingah, sipai battalion hnih nen chu hmun chu an hual bet a, Guevara chu an va man ta a ni. Guevara chu an phuarbet a, Bolivian officers-te'n thu an zawh reng reng engmah a chhang duh lo, mahse, Bolivian sipai satliah te chu zawi te tein a be zeuh zeuh thung.

Guzman sawi danin, "Guevara chu a chawn ding lamah kah a ni a, a sam te lah chu chirhdiak a kai phung a, a thuamhnaw a thler hnuang bawk. Chuti chung chuan a la hawi sang va a, tu mai pawh chu an mit takah enin, engemaw zuk turin in nei em tih zawhna chauh a zawt thin a ni." chutih hun lai tho, October ni 8 zana a che dan pawh a pui khawp mai!

A kut an phuarbet tlat nachungin, a zial zukna pipe laksak a tum rawk a, Guevara chuan Bolivian army officer pakhat Captain Espinosa chu bang lamah a pet awn phei dawrh mai a ni, a hlau lo khawp mai. Chubakah, Bolivian Rear Admiral Ugarteche chuan, an tihhlum hmain thu tlem zawh a tum a, chu chu duh lovin a hmaiah chil a lo chhak hmiah bawk. A tukzing October ni 9-ah, Guevara chuan chu an hrenna khuaa school teacher hmeichhe pakhat, kum 22 mi Julia Cortez. Cortez-i hmuh a dil a, thu eng engemaw a titipui a. Chumi hnuah, Bolivian President René Barrientos chuan Guevara chu tihlum turin thu a pe ta a.

United States sawrkar khan Guevara kha thu zawhfiah atan Panama-ah thawn duh viau mah se, President thupek angin, Guevara hrengbet mektu Félix Rodríguez-a hnenah a chungthu chu an hlanchhawng a.

Tin, Guevara tihlumtu tura in volunteer Bolivian army Mario Terán chuan kaphlum ila a tha ang tih a rawt a. Amaherawhchu, Félix Rodríguez-a'n Terán hnenah, Guevara chu a lu ah kap lo turin a hrilh a, Bolivian sipaiho nen an inbeihnaa thi ang thei bera lang turin tihlum ang che a ti a ni.

An tihhlum hma minute 30 la awmah, Guevara chu, Félix Rodríguez-a'n guerrilla fighters dangho kha khawiah nge an awm tih zawh a tum a. Mahse, Guevara chuan a chhang duh tlat lo, a ngawi tlat reng ringawt mai a ni.

Tichuan, Rodríguez leh Bolivian sipai dangho chuan Guevara chu pawn lamah, sipai hmuh theihin an hruaichhuak a. Rodríguez chuan ngeiawm takin thla a han lakpui vel bawk a. Chumi hnu lawkah, kaphlumtu tura inpe Sergeant Terán a rawn thleng a, Guevara chuan hlau lo lutuk mai hian, "min tihlum tura lo kal i ni tih ka hria, min kap ta che dawihzeppa, min tihlum ve mai dawn chauh alawm le" tiin a lo be chher chher mai le!

Terán chuan a sipai in load sa diam M2 carbine chuan Guevara chu a tin a, a kut leh keahte a kap a. Tichuan, Guevara chu leiah a tlu ta hnawk a, a paukhauh hle a ni ang, na tuara auchhuah a hreh lutuk chuan ama kut a seh ngar ngar a ni. A awmah a han kap nawn leh a, 1:10 pm ah Guevara thih thu puan a ni. A nihna takah chuan, Guevara chu Teran khan vawi 9 lai a kap a ni. A keah vawi 5, a dar leh banah vawi khat ve ve, a awmah vawi khat leh a hrawkah vawi khat a ni.

October ni 10, 1967-ah, Guevara-a ruang chu, Vallegrande hospital-a laundry house-ah khawvel Press mite hmuh atan pholan a ni ta a ni.(Opeey-a Khiangte)

★★★
Previous
Next Post

No comments:

Thanks for your comment.