HITLER-A EITUR TEM HMASATU'N CHINGHNE PUK RAPTHLAK THURUK PUANGZAR


Author: Kiddy Vanchhawng
~
Kum 2014 a mi daih tawh kha ni mahse la hre lo leh la chhiar lo kan awm takin kan dah mai mai nge.
<><><>
--------------
...Hitler han tih leh Rapthlak hi a inzawm ve deuh tlat a, a hming emaw a chanchin tlem tal emaw hrelo hi kan vang hle awm e. Thih hlaulo nia mi zawng zawng hriat a nihna te leh engmawti taka a vanneih theih riauna te kha thilmak tak chu a ni ve awm e.
.
A chaw ei tur apiang chu a hnuhnungber a ni thei reng a. Kum 25-a upa, Margot Wolk leh a thian te chu thlai hring eitur (vegefarian dishes) an hma a chhawp tlem an ei zawh chuan lungchhe vankaiin, Ui ang maiin a tap/te ngawih ngawih thin, a chhan chu nungdama anla awm mial vang chauh a ni. Margot Wolk hi Nazi chu a nilo a, mahse Indopui II-na laia, uluk theihtawp a ven, Adolf Hitler-a Chinghne Puk (Wolf's Lair) a hmeichhe tleirawl naupang te te 15 chhawr zinga pakhat a ni. A hna chu Nazi hruaitupa, Hitler-a chaw-ah tur pawlh anih leh nihloh fiahna'n, a ei hma-a tem hmasak a ni.
.
Amah chiah hi an zinga dam khawchhuak awmchhun a ni a. A thiante chu January 1945-a Red Army ho hmahruai bomb-naah emaw kahhlum emaw vek an ni.
.
Tunah chuan he hmeithai, kum 96 mi, Margot Wolk hian khang hunlaia Hitlera ei tur tem hmasatu anihna avanga a zahna te hnehin, kum engemawzat, alo ngawihbopui tawh chu German television hnenah a puang chhuak ta a ni.
.
Tun kar thawhlehni (16 sept )a a huntawng rapthlak tak chungchang sawina hun program an siam, Berlin-a RB television-in an tihchhuahah chuan,
"Chaw chu thlai hring ring mi te chaw (vegetarian) a ni ber a, chutihlai chuan British hovin Hitler-a chu Tur-a hraihlum an tum tih thuthang a leng nasa hle a ni. Sa a ei ngai lova, buhfai (rice), noodles, peppers, peas leh zikhlum min rawn pe thin a ni." a ti.
.
Mahse heti hian a ti a: "Nula thenkhat chu an hlauh avangin an tap thin a. Kan eizo vek tur a ni a, kan ei zawh atang in darkar 1 kan nghak a, chuti ang hunah chuan englai pawh hian kan damlo mai ang, kan thi mai ang tih hlauthawng takin, thin phu dep dep in kan awm thin. Kan thi lo chu lawm in Ui ang maiin kan tap rawng rawng thin a ni," a ti.
.
Kum 1917-a piang, chutihlaia German railways hnathawk fanu a ni a, kum 1933-a Nazi ral rawn len hma kha chuan a Juda thiante nen, vanglai/thatlai hun nuam ti tak a lo hmang ve thin Wolk chuan Berlin-a a apartment-ah, Savawm var lem (Polar bear toys) hmul var siau mai kara thu in heng a chanchin hi a sawi a ni.
.
Vanduaithlak tak maiin Hitler-a food tasters te zingah hian a tel ve hlauh mai a ni. Kum 1941-a Berlin bomb anih khan an chenna pawh bomb khan a ti chhe ve a, chutah a pasal Karl chu sipaiah lak a ni a, East Prussian khawpui, Partsch-a a nu in lamah inhumhimna a ngaihtuah ngawt mai a ngai ta a ni. He khua hi tunah chuan Parcz, tih a ni tawh a, Berlin atanga mel 400 vel a hla a awm a ni a, Poland ram chhungah a awm tawh a ni. Vanduaithlak tak maiin chu khua chu Hitler-a Chinghne Puk headquarters bul chiah khua a ni tlat mai. Chu khaw mayor, Nazi atchilh bur mai chuan Wolk chu food taster atan a tilui ta a ni. Nitin SS guard ten hmeichhe dangte nen a bika buatsaih bus hmangin an rawn la a, school-ah hruaiin chutah chuan Nazi lalpa eitur chu an tem chhin hmasa ta thin a ni.
.
Wolk chuan, "Security chu a tha nangiang a, Hitler pawh hi amah tak chu vawikhat mah ka hmu lo. A Alsatian Ui, Blondi chiah ka hmu," a ti. Security chu a khawngin an fimkhur em em a, mahse zankhat chu SS officer pakhatin a pawngsual a ni.
.
Hitler-a nunna dinhmun derthawn zia hi July 20, 1944-a German sipai officer ten thah tuma Chinghne Puk-a bomb an tihpuah hma kha chuan hriatchhuah mai a ni lo.
"Thing thuthlengsei (wooden bench) a kan thutlaiin vawilehkhatah thil puak ri ring zet mai kan hria a, thutthlengsei atang chuan kan tla thla tawp hlawm a, 'Hitler a thi!' ti a au vak vak hi kan hria a, mahse a thi der silo." a ti.
He  bomb puakah hian Nazi ho chuan German mi 5,000 vel inhnamhnawih a rinhlelh an tihhlum an ni. Wolk chu in pakhat, uluk lutuka venah hruai niin chutah chuan Hitler chaw tem chhintu ah hruai luih a ni ta zel a ni.

.
Kum 1944 tawp lam khan Red Army ten hma rawn sawn chho in, Wolk chu a thian, SS officer pakhat tanpuina in a tlanchhuak ta hlauh mai a. Nazi Propaganda Minister, Joseph Glebbels-a rel-ah biru in Berlin khawpuiah a tlanchhe ta a ni.
.
May 1945 khan Berlin chu Russian sipaiten a rawn hneh (capitulated) a, mahse Margot Wolk-i tan chua chu indona rapthlak tak mai chu ala tawp ve mai hauhlo.
"Pitar angin kan inchei danglam a, mahse Russian sipai ho chu rawn kal in, hmeichhe dangte nen min rawn la a, kan inthuamnate chu zaithlerin, doctor awmnaah min hnuklut a. Hetah hian ni 14 chhung min khung a, min pawngsual thin a ni. Lei hremhmun hi a ni ringawt. Chu mangchhia chu a tawp thei ngai tawhlo." tiin a program-ah chuan a sawi.
.
Wolk chu fa nei theilo tura siam a ni a, "Fanu neih ve hi ka chak em em thin a, kum 50 ka nih khan, 'fanu chu lo nei ve tawh ni ila tunah chuan kum 25 vel a ni ve tawh awm si a' tiin ka ngaihtuah thin, mahse lungchhiatthlaktakin hei hi thil nithei a ni silo," a ti. British officer pakhat, Norman an tih chuan a insiamthat na nasa takin a pui a. Indo zawh hnu khan Britain-ah a kir leh ta a ni. Hepa hian a Germa thiannu (Wolk) chu amah zui mai turin a ngen a, mahse Wolk chuan a pasal Karl chu ala dam tak mialin nghah rih a duh a ni tih a hrilh a ni.
.
Kum 1946 khan Karl chu a kawngkhar bulah a rawn lang hlawl mai a, a tawp a tawp-ah Soviet prisoner-of-warcamp atangin an rawn hawn tir alo ni a, kg 45 chauh a rit a ni a, a lu chh bandage-in a intuam luk a, hmuh tirhah phei chuan hriat mai theih pawh a nilo. An nupa chuan pangngai takin an khawsa chho veleh mai a. Mahse kha indona rapthlak tak khan an engkim a laksakin a tihchhiatsak a. Margot Wolk lah chu a mangchhia chuan a kiansan thei lova, a tawpah an inthathen ta nge nge a ni. Karl hi kum 24 liamta khan a boral tawh a, Wolk erawh chu khami ni atang khan amahin, a hriatrengna (memories) nen chauh, mal takin ala dam tawk tawk a ni.



.
Previous
Next Post

No comments:

Thanks for your comment.