★Opeey-a khiangte
SUNDAY POST
_______________________________________
_______________________________________
Hanging coffin chu, Mitthi kuang Khampang (cliff)-a dah a ni a. Chutianga mitthi kuang dah chu, ram thenkhat, heng China, Indonesia leh Philippines ramahte hian hmuh tur a awm nual a ni.
Hanging Coffins chu Sagada, Luzon Island, Philippines-ah pawh a awm a. A bikin, Philippines rama hnam pakhat Sagada chin thin danah chuan, Putar chuan a kuang tur chu, amah vekin a thih hmain, Thing a ker tur a ni. a damlohna a nasat a, a chauh luattuk tawh erawh chuan, a fate/a chhungte'n an kersak mai thin.
Chu Kuang ker zim (tight) takah chuan ruang chu an zalh a. a len rual theih loh palh chuan, ruang ruhte kha an titliak a an hnawhlut lui ta thin a ni. Tichuan, mitthi ruang kuang ker kawrawnga an dah zawhah, kuang chu Khampangah an han dah ta va zel mai thin a ni.


Chu hmun chu mi hrang hrangte'na an Pu, thi tate kuang an dah thinna hmun a nih miau avangin, kuang pawh a tam em em tawh a ni. Segada hnamho hian, Leia inphum aiin Khampanga indah hi an duh zawk a.
Hetia mitthi kuang han dah hi, kum 2,000 aia tam mah liam ta daih tawh atanga an lo chin thin a ni. An Thlan hi cave an ti ve mai thin a. Cave thenkhatah chuan, kuang zatel a inkhai tlep tuar a.
Mahse, tourist-ho an khuahkhirh that tawk loh avangin, mitthi ruh thenkhat chu souvenir atan an hawn ru thin.
Hanging coffins hi China ramah pawh an lo ching tawh thin a. China rama hnam thenkhat, a bikin, Bo hnamhovina hman laia an invui dan (ancient funeral custom) a ni a.
Thingluang chu ker awngin, kuang atan an hmang a. Khampangah te, Tlangah te leh Lungpui chungah te an dah ta thin a ni. Anmahni rin dan leh ngaihdanah chuan, khatia mitthi kuang an han dah khan, ramsate'n ruang an khawih tur lakah ruang a him dawn a. chubakah, an thlarau pawh malsawm a nih phah kumkhua tawh dawn a ni.
Tin, hanging coffins hi China ram hmun hrang hrangah hmuh tur a awm a. Wuyi Mountain-a awm saw, China ramabHanging coffin awm hmasa bera ngaih a ni a, Zhou Dynasty (1027-777BC) hun laia mi kha a ni.
Tin, Gongxian County of Southwest china-a Sichuan province-a mi saw chu, Hanging coffin siam hnuhnun ber a ni a, China rama hanging coffin custom tawpna pawh a lo ni ta a ni. An tih danphungah chuan, Ruang chu puan nemin an tuam a, eng engemaw kuangah an dahtel a.
Chumi hnuah, Kuang chu a hmunqh an han dah tawh mai thin a ni. Kuang thenkhat an dahna chu a sang thin hle a, 130 meters laia sangte a ni a. Three Gorges khampang leh Yangtze River hrul vela Hanging coffin an hmuh phei chu, 500 meters (1,640 feet) zeta sanga awm an ni.
Engtin nge khatiang sangah khan an dah theih tiin an ngaihtuah nasa thin hle a. Mahse, tun hnuah, Hruihrual hmangin an khaichho thin tih an hrechhuak ta a ni.
Indonesia ram Sulawesi State chhim Lamah chuan, Toraja khua a awm a. Chu khuaa mite chu hman lai atanga Indonesia ram leilung fa dik takte an ni a. Toraja tih chu tlangram mite tihna a ni a. mihring 450,000 vel an cheng a, a tam zawk chu Kristian niin, Muslim tlem an awm ve bawk.
Hman lai atanga an pi leh pute sakhua chu ‘Animism' a ni a, chumi awmzia chu Thingbul, Lungbul biak tihna a ni. Chu an hman lai sakhaw biak dan zul zuia mitthi an insawngbawl dan chu, khawvela an hming thanna pakhat a ni a. a rapawm angreng hle bawk.
Mitthi ruang chu tlang chung lung khawkrawk kar pukah an invui thin avangin, mihring pangngai tan ruang han indah ngaihna a awm lo va. chuvangchuan, an puithiamte'n mitthi ruang chhungah chuan, ‘Tulum’ (evil spirit) an luhtir a. tichuan, mitthi chu amahin a ruang an dahna turah an kaltir mai thin a ni.
Chipchiar deuh zawkin han sawi leh ta ila, Mitthi vui dan leh sawngbawl danah hian, Hnam tinin mahni hnam tih danphung bik kan nei hrang theuh a.
Thihhnu thlarau awm dan leh kal zel dan tura Rin dan pawh tam tak a awm bawk a ni. Indonesia-a hnam pakhat, Toraja-ho culture-ah chuan “Walking Dead” tih a awm ta tlat mai! Thu han sawimawi nana tehkhinthu ni lovin, a tak tak, "Mitthi kal thei" sawina zawk a ni. Toraja hnam hi South Sulawesi tlanga awm an ni a. Toraja hnam hi an Traditional house, wood carvings, ancestral houses te an hmingthanpui hle a, chung te chu tongkonan tiin an sawi mai thin.
Amaherawhchu, chung in ai pawha hmingthan zualna chu an la nei leh ta cheu a! an Mitthi Vui dan danglam tak leh an Thlanmual awmna mawlh hi a ni.
He hmun rapthlak tak, mit-la em em bawk si hi Toraja khua khawilai mai atang pawhin a hmuh theih a ni.
Khampang sang tak mai chu, Mitthi ruang zalh nan an han ker awng fur mai a, Bawngki leh Symbol hrang hrangtein an cheibawl nasa hle a, Mitthi zalh nan an hmang a. Amaherawhchu, he Thlanmual (Funeral site) hi Toraja culture-a mitthi vui dan tiropui em emtu leh khawvel hmuha phochhuaktu a lo ni ta a ni.
Toraja-ho hian Thihhnu thlarau awm chungchangah hian rinna nghet tak an nei a. chuvangin, mitthi sawngbawl dan pawh an duhtui hle a, Thlana zalh tur pawhin hun a awhrei hle.
Mitthi chu fai taka bualin, tongokonan-ah an dah thin a. Rethei leh sum nei ve vak lote chuan mahni inahte pawh an dah mai thin. Toraja Mitthi vuina hunserh hmang tur hian senso a tam a, an chhungte hmun hla taka awmte pawh an kal kim vek a ngai thin a. Ruang chu Tlangpanga Thlan ker kuaka Kuang chhungah an zalh ta thin a ni.
Hetia mi a thih atanga a Thlan tur ker chhung nen, hun a duh rei hle a, chu chuan Chawlhkar tam emaw, a thla tel tehmeuh a awh thin.
Hei vang hian, an thih huna senso tamzia hriain, chumi atan chuan an inkhawl thin a ni deuh ber mai. Hei hi khawtlang tan pawha thil pangngai lo tak leh hun hlimawm lo tak mai a ni thin.
Toraja society-ah chuan, Thihna sawngbawl chhung chu a rei a. chumi chhung chuan, mitthi thlarauvin zawi awi dapin a kawng tur a lo sial a, a kawng sial chu 'Puya' (the Land of the Souls) tih a ni.
Hetih hun chhung hian, an chhehvela a thlarau cham renga an ngaih avangin, Ruang chu minung anga enin an cheibawl a. Thuamhnaw mawi tak an haktir a, an tifai ngun hle bawk a, chaw pawh ni tin an hlui ziah thin.
Mikhual tan chuan thil nuam lo leh rilru kap em emtu a tling hial awm e. an tih tur neuh neuh an tih zawh vek hnuin, an vaia kim lai chuan Hunserh chu an hmang tan ta a.
A dam laia a hausak leh retheih azirin, thil engkim an ruahman lawk vek a, thenkhat chuan vantlang Ruaite pawh an buatsaih thin bawk.
Hunserh hman laiin, Hunserh hmanna hmun "Rante"-ah chuan an laina zawng zawng an awm kim vek a. Sunna hla sa-in an ngui hle thin.
Mi awmthei deuh chuan Bawng leh vawkte pawh an hlan thin a, heng rante hi mitthi thlarauvin thihhnu piah lamah a mamawh niin an ngai a, ran an hlan (sacrifice) tam leh, Thlarau chu a zinkawngah a kal chak ting niin an ngai. puithuna thila tih tur zawng zawng an tih zawh vek hnuah, Ruang chu Thlana dah tura peih fel a ni ta a.
Thinga siam bawmah an dah a, Tlangpang puk ker kuak chawpah dah a lo ngai ta a. An Puithiamte chuan Dawi (black magic) hmangin Mitthi ruang kawchhungah ramhuai a luhtir a ni ang, Ruang chu a thawhtir ta a, buaipui leh zawn ngai lovin, a Thlan tur tlang chhengchhe takah chuan amahin a lawnchhohtir ta a. Tichuan, Tlangpanga puk kerkuakah chuan amahin a han inzalh ta a ni.
Hausa pa chuan Puithiam rawih man an nei bawk a niang, kum tin, Ruang tifai tur pawhin, Puitiam an ruai leh a, ani chuan dawi hmangin ruang chu khuaah a kirtir leh a, an lo tihfai hnuin, chutiang bawk chuan, A thlan lam a pantir leh mai thin a ni. Mahse, chutia dawi hmanga kaihthawh a niha, Zombie anga a kal dun dun lai chuan, hriatna engmah a nei lo va, mi tihnat leh tihthaih lam hawiin a awm lo.
Puithiam dawithiam chuan a thunun vang chauhva kal a ni. Nausen chu Hruihrualin khamah an khai a, Hrui a mawiha a tlak thleng raka rei an khai ta thin a. chumi zawhah an khai tha leh thin.
Hmun sang takah kher Ruang an dah chhan chu, Pathianin a kawng kawhhmuh tura a hmuh theih nan, Van leh Khawvel inkarah a awm a ngai a ni.
Thlan chhungah chuan thihhnu thlarauvina a mamawh tur hmanrua an dah sa vek thin. Ruang thawmhnaw hak thlaksak tur leh tifai turin Thlanah, Kum khatah vawi khat August thlaah an kal thin a, hetia an tih hi "Ma’nene" (The Ceremony of Cleaning Corpses) an ti.
Tun laiah erawh chuan kalkawng te a lo tha ta a, Lirthei a lo tam tak bawkah chuan, Toraja society-a Dawi hmanga Ruang kaihthawha Thlan pantir hmuh tur pawh a vang ta hle a ni.
Amaherawhchu, hmun kilkhawr deuhvahte chuan an la ching tho thung a ni. Thil hlauhawhawm awm lem lo mah se, rilruah a lang rapthlakin a tihbaiawm ve hranpa hrim hrim a, Thil tih danphung dangdai ve tak chu a ni reng reng mai! (Opeey-a khiangte)
★★★
No comments:
Thanks for your comment.