Ziaktu:- C. Lalṭhazuala
Columnist, www.tleirawl.in
Mizo hnahthlak hnam tin mai hian zai kan ngaina hlawm hle mai. Kan tawngte dang hret hret hlawm mahse inlaichinna thuk tak an nei vek a, a inzul deuh pet pet hlawm vek a ni. A bik takin Lusei tawng leh Hmar tawng phei hi chu a inzul nasa bik em em a, Lusei tawng hmangtu Zo hnahthlak hnam tan chuan Hmar hnam tawng chu hriatthiam ve nghal mai theih a ni a, Lusei tawng hmangtute hriat phakah anmahni chungchang tha lo lai sawi emaw, anmahni rel emaw chu thil tih chi leh tih ngam pawh a ni lo. Chutiang taka tawng inlaichin hnai leh inzul chu a ni tlat.
Mizo hnahthlak hnam hrang hrangte hi chutiang taka tawng inlaichinna thuk tak kan neih avang hian hla thu pawh kan intawm nasa em em mai a, chhul khat chhuak kan nih miau avangin kan hla thluk duh zawng leh lunglen zawng pawh a inang tlang hle mai. Kuki hla a ni emaw, Paite hla a ni emaw, Hmar hla a ni emaw, Lai hla a ni emaw, Mara hla pawh ni se kan hla thluk duh zawng leh lunglen zawngte a inan tlan pet pet avang hian heng Zo hnahthlak hnam chi hrang hrangte hian kan hla lar bikte chu kan inhriat pawhsak zung zung mai thin a nih hi. Inbiakpawhna that hma daih, hman lai atang tawhin hei hi thil kalphung leh nihphung a lo ni ve tawh thin hrim hrim a ni.
Sap missionary-ten Mizoram leilung an rawn rah hnu, Zofate zinga Kristian thahnem tak an awm tawh hnu-ah, Mizoram dung leh vang chu thu leh hla lama harh tharna thlipuiin a nuai chiam mai a, chu chu Puma zai thlipui a ni.
Sailo lal tam takinan phurpui em em mai a, chung Sailo lal zinga hming langasar ber chu Zawngin lal Lalzika Sailo a ni. Heti taka Zoram dung leh vanga Puma zai thlipui a lo tleh chiam mai kha a tobul leh a bulthut chu Hmar hnam thu leh hla a ni a, Lusei hovin Hmar ho hla sak an hriat chu Lusei tawnga phuah chhawngin mak tak maiin miten an tuipui ta em em mai a, a thlipui a tleh nasat vanglai phei chuan Sailo lal leh an mualkil upa tam takin ran thawhin awmni an kham a, Puma zai hla sain an zaikhawm tlut tlut mai thin a ni.
Hmar hnam thu leh hlain Zo hnahthlakte thu leh hla kalkawngah pawimawhna thuk tak a lo nei tawh thin tihna a ni ber ang chu.
Puma zai, Hmar hnamten Zofate thu leh hla tihhmasawn nana an rawn chhawp chhuah tawh hnu, khawthlang ho rimawi khawvel mila, kan thu leh hla leh kan ‘Zo Rimawi’ te kan herh rem ve tak hnu-ah pawh Zo hnahthlak hnam zawng zawng huap kim thei vek, ram pum nghawr nghing thei mimal zai thiam leh hla phuah thiam an rawn thawh chhuak zauh zauh reng a, chung zinga sawi hmaih hauh loh tur chu Edward TC. Hrangate hi a ni ngei ang.
Hmar hnam zingah chuan Edward TC. Hrangate hre lo an vang ngawt ang le. Edward TC. Hrangate hi All India Radio, Imphal-a radio artist lar tak niin tunah chuan hranghlui chan a lo chang ve ta. Edward TC. Hrangate hian Sun magazine bul tumin audio album (Hmar version) paruk vel lai a lo tichhuak tawh a, heng album-te hi Bombay/Mumbai-a record an ni hlawm a ni. Tunah hian nupui fanau neiin Lower Lamka, Churachandpur, Manipur-ah a awm mek a ni.
Edward TC. Hrangate hla phuah ‘Nun Hlui |ahna’ tih hla hi a phuahtu ngei hian Imphal Radio Station-ah thunin, All India Radio, Imphal kaltlang hian Hmar hnam zingah chuan a lo luan liampui fe tawh a, Hmar hnam zinga a rawn larpui hle hnu-ah, a phuahtu vek hian All India Radio, Aizawl Station-ah, Hmar programme bikah, Hmar version bawkin a rawn thun leh a, hemi tum hian hla phuah thiam hmingthang leh radio artist ni bawk, hetih hun laia programme executive ni mek, Zirsangzela Hnamte-in a lo record nghe nghe a ni.
‘Nun Hlui |ahna’ tih hla hi Lusei tawnga letlingtu chu Samuel Z. Hrangate a ni a, ani hi he hla phuahtu Edward TC. Hrangate-te nen thlahtu thuhmun niin, Edward-a pute leh Samuel-a pate hi unau piang hmun an ni a, pianpui mizia pawh la inhre tawn phak vek an ni ngei ang. Chu tak chu he hla, a nihna ang taka letling a phawk chhuak pha thei tur pawh hian a tangkai viau ngei ang.
Samuel Z. Hrangate-in thiam taka Lusei tawnga a leh hnu rei lo te-ah radio artist lar ber pawl leh Aizawl Radio Station-a senior announcer ni bawk, Lalhungchhungi Pachuau chuan he hla hi Aizawl Radio Station-ah thun nghalin, tihchhuah (broadcast) a nih atanga rei lo te-ah Mizoram dung leh vang a deng chhuak nghal a. Hla thlan programme-ah a serh zinga a mei ang mai a rawn ni chho nghal phat mai a, naupang, thalai leh pitar putar thlenga duh rawn a rawn ni chho ta a. Mizo rilrem zawng tak hla a nih miau avangin he khawvela Mizo hnam a awm chhung chu he hla hi kan vawng nung reng tawh ngei ang.
He hla phuahtu Edward TC. Hrangate hi kum 1961-ah Churachandpur khawpuiah Pu Vanselvung leh Pi Lalneihtling-te inkarah a lo piang a, unau pianpui mipa pathum leh hmei-chhe pahnih a nei a, amah hi a milai tak a ni.
‘Nun Hlui |ahna’ tih hla hi Delhi-a lehkha a zir laia a phuah a ni a, a phuahna hmun chu A.K. Puram, Section-3373, Delhi-ah a ni.
A phuahtuin a sawi danin he hla hi tul tih vanga phuah a ni mah mah zawk a, “Zaimi mi lungleng tan chuan nun hlui liam hnu ngaih loh thu chu a awm lo va; amaherawhchu, he hla ka phuah dawn a ka rilrua lian ber chu vantlang inkhawmna leh puipunna hmuna sak chi leh sak tur bik, tuma pawi sawi si lo hla hi phuah tul tihna ka nei lian em em a. Thil awlsam tak pawh a ni lem lo va, kum thum lai he hla hi siam turin hun ka pe nghe nghe a ni,” tiin a sawi a ni.
All India Aizawl Station-ah ‘Nun Hlui |ahna’ (Lusei version) chu record a lo ni ta a, he hla, Lalhungchhungi Pachuau sak record-tu chu a satu Lalhungchhungi pasal, hla phuahtu ropui leh zai thiam lar ni bawk Zirsangzela Hnamte a ni.
All India Radio Aizawl Station kaltlanga ‘Lusei version’ a Lalhungchhungi Pachau in Zoram dung leh vanga a theh darh hnu kum 6 vel a lo her a, amah vek hian audio album ‘Nun Hlui |ahna’ tih ngei mai chuan a han chhu zui nghal a. Hemi hnu phei hi chuan, radio hla thlan ringawt kaltlanga miten an lo luan liampui thin kha, mahni in lamah ngei, an duh duh hunah an lo ngaithla thei ta a ni.
Lalhungchhungi Pachuau in radio-a a rawn sak lar tak, he hla mawi dangdai tak mai remtu musician-te hi an fakawm hliah hliah a ni. Guitarist Lalngaizualan, a bul tanna (introduction music) atana guitar solo lungtileng deuh mai nena bul a han tan phat mai hi he hla timawi zualtu chu a ni. Lalngaizuala hi MALTA guitarist niin modelling lamah pawh a tui hle a ni tih a lanna chu, MALTA music video ‘Hrangkekuali Zun’ tih hla an sak tuma nula Hrangkekuali lema chang kha an lead guitarist Lalngaizuala hi zu nia! Ani hi ‘Nun Hlui |ahna’ hla rawn larna ber rimawi remnaa a sul sutu ber a ni.
Lalhungchhungi Pachuau audio album ‘Nun Hlui |ahna’ tiha a music track hi chu a thawl mah mah deuh va, guitar an perh lut lo leh nghal a, a dik tak chuan ‘Nun Hlui |ahna’ tih hlaah kher kher hi chuan he audio album-a remna music hian ‘radio version’ kha a tluk lo hle a ni.
Kum 2001-ah Lalhungchhungi Pachuau hian Aizawl Doordarshan Kendra-ah, a audio album-a music track-te chu hmang nghalin a han thun a, Doordarshan Kendra-ah pawh hla thlan hlawh ber zingah a lang nghal a, tun thlengin Doordarshan Kendra-ah hla thlan hlawh berte zinga mi a la ni ta fan a nih hi.
Awle, a hma lama kan sawi tak ang khan, Hmar hla thluk kalphung dangdai tak ‘Puma zai’ hla khan kum eng emaw zat kal tawh-ah khan Zoram khawvel hi a lo nghawr nghing dur dur tawh a. ‘Nun Hlui |ahna’ tih hla, Hmar hla thluk, Hmar pa Edward TC. Hrangate phuah leh thluk siam, a unaupa Samuel Z. Hrangate-in Lusei tawnga a lehlin, he hla mawi dangdai tak, ril bawk si hi hman laia Puma zai boruak leh thlarau ken tel ang em em kha chu phak chiah lo mahse, Puma zai thlipui tleh hnua Hmar pa kutchhuak, thu leh hla lama Zoram khawvel nghawr nghing nasa ber a ni hial ang. ###
No comments:
Thanks for your comment.