PUAN ANG AN CHUL ZO TA


Ziaktu: C. Lalthazuala
Columnist, www.tleirawl.in

 1970 chawhnu lam atanga Zorimawi khawvela rawn zuanglut, Zorimawi lipui a rawn liluh tan phat atanga thawm rawn nei nghal hluah, a pianpui aw mawi dangdai riau avang leh a hla sak tur a thlan thiam em avanga zorimawi chanchina a lailum luah reng tawh tur, zaithiam vang leh aw mawi bik avanga mite hriat hlawh ni ringawt lo, hlaphuah thiam avanga hriathlawh reng tawh tur leh zorimawi tih hmasawn zelna tur atana tha leh zung leh ngaihtuahna nasa taka seng thintu ni bawk Zira Hnamte (Zirkunga) hringnun khawvel hi a ngaihnawm dangdai viau a nia!!! Khawvel mihring chanchinah hian mi bik kan tih thinte hian chanchin ngaihnawm tak an nei thin reng a ni.

 “Rimawi Genre” hrang hrang a awm a, chung Rimawi kalphung chi hrang hrang zingah chuan kan duh zawng bik leh ngainat zawng bik a inang lo hlawm viau ang. Zira Hnamte pawh hi United State a piang leh seilian chu nise “Country Music” huangah an dah ngei a rinawm. America rama Country Music kalphung leh kan zolunglen rimawi kalphung hi a inlaichin hnai hle niin a lang. “Zo lunglen” Leikapui zai kan tih bawk huang chhung atanga hmingchher tak tak kan zaimite pawh hi an zaidan kalphung hrim hrim han zir chian deuh hian rimawi thlarau an in chan san hleih hlawm hle niin a hriat a, sap missionary ten kristiana min inlehtir vek hnuah kan rimawi kalphung a lo inthlak ta daih a, Tuipuiral ho music “Western Music” chu ke nghahchhanah kan hmang ta si a, kan hlate rem nan tuipuiral ho rimawi hmanraw hrang hrang - Guiter, Keyboard, Drumset, Violin, Phaiphuleng, Ukulele te kan hmang uar ta zawk a, chutiang a zorimawi lo inthlakthlengna chuan a bulthut leh ke nghah chhan “Western Music” hi ngaihtuah lo thei lovah min siam tlat avangin kan ngaihtuahin kan zir tur pawh a ni a. Amaherawhchu Mizo lunglenna nen tuahrem kan zir a ngai a, chutianga tuahrem thiam apiangte chu Zorimawi huangah chuan an hlawhtling zel dawn a ni.

 Bollywood Film Industry tana hlaphuah sak thintu vai hlaphuahthiam te leh an musiciante hi an fakawm ngawt mai. Western Music leh Indian Music a tawk chauha hman tawn ve ve dan an thiam hle mai a. Bollywood film hla lar tak tak te hian Indian culture leh music te khawvelah a tlangau pui mek a nih hi. Kum 1970 leh 1989 inkar, kum 19 hun chhung kan Mizo zaithiamte leh Hlaphuah thiamte kha an fakawm em em a, tuipuiral rimawi leh mizo culture an tuahrem thiam em em bawk a. Heng hun lai hi saphla thluk lachhawng hauh lova, mizo hla, a thluk pawh mizo pa ngeiin mahni irawm ngeia a siamchhuah, mawi tak tak leh changkang tak tak a rawn pianchhuah nasat lai ber pawh a ni hial awm e.

 Mizote lunglenna “Mizo Sentiment” thlawh bosan chuang si lova, hla phuahthiam leh zaithiam hlathluk siam thiam nibawk Zira Hnamte hi 1970 chawhnu lam leh 1980 chawhma lam, All India Ration Aizawl chauh Rimawi ngaihthlakna tur zofaten kan la neih laia AIR Aizawl kaltlanga Radio Artist lar ber bera Hnamte hnam an tam ber lai, “Hnamte Era” “Hnamte Beat” tih tawngkauchheh alo pianchhuah hial nachhanah pawh, Hnamte zaithiam zinga an khaipa ber a ni a. Hnamte era leh tawngkauchheh lo pianchhuah tirtu Radio Artist lar ber berte chu Zira Hnamte, Zirsangzela Hnamte, Sangliana Hnamte, Vanneia Hnamte, Ramhluna Hnamte, Zolawra Hnamte leh a pawlte, Remliani Hnamte te anni.

 Mizo mipa zaithiam, 1970 hnu lama rawn lar chho leh hriathlawh ho zingah rau rau pawh Zira Hnamte hi a hun lai na na na chuan a lar vet vet thin hle a, Radio Artist thawmna leh huhang ngah ber pawl a nih piah lamah Hlaphuah a thiam em em lehzel a, hla 70 vel zet a phuah tawh a, a hlaphuah tam tak erawh, fakna hla a phuah, nikhat August1983-a a lo pianthar tak hnua “Fakna hla” a phuahte anni thung. All India Radio Aizawlah hian hla 160 vel zet a thun tawh nghe nghe a, Amaherawhchu hei hi Shillonga lehkha a zirlaia, Guwahati Shillong Radio Station-a a lo thun twah tenen chhiar telin a ni.

 Zaithiam hmingthang leh hlaphuahtu ropui Zira Hnamte, Zorimawi leh Western music tuahrem thiam lama mi chungchuang tak mai hi Sap Missionary Mrs Chapman (Pi Zirtiri) hmeichhe naupang enkawl, fahrah naupang lehkhathiam thei zet mai, a naupan lai atanga lehkha a thiam theih em avanga Pi Zirtiri’n Zirtirtu tura a enkawl, a lo nulat veleha khaw hrang hranga hmeichhe naupang school bik din tura a tirhchhuah thin, Chalchani fapa, upat dan indawt a pathumna a ni a, u mipa pahnih, Mizorama hla lar ber ber phuahtu nibawk, Remsanga Hnamte leh Lalthangliana Hnamte a nei a ni. Zira Hnamte te unau hi pakua an ni a, mipa 7 leh hmeichhia 2 an ni a, Zira Hnamte pa Hrangkaia hian fabik hmeichhia a lo nei a. Tichuan Hrangkaia fate zingah chuan a upat dan indawtin Zira Hnamte hi palina chiah a nih chu.

 Zira Hnamte hi ni 23 April 1951 ah Darzo khua, Lunglei District-ah a lo pianga, hetihlai hian Chalchani hi Mrs Chapman, Pi Zirtiri thu anga zirna sikul dina Darzo khuaa awm lai tak a ni a. Zira Hnamte pian hnu reiloteah Chalchani chu a hmalawka a lo awm tawhna Thingsai khaw nuam leh thengthaw veh vawh lamah chuan Pi Zirtiri chuan a dahchho leh ta a. Zira Hnamte hian Thingsai khuaah hian Middle School thlengin a zir a, tichuan February thlatir, 1968-ah High School kal turin a nu leh pa in Shillong lamah an tir liam ta a ni.

 Zira Hnamte hi Mizo H/S (Madanriting) ah a kal hmasaber a, Govt. H/S (Jawai) ah a insawn leh a, Mizo Modern High School (Nongrim) ah a insawn leh a, tha taka matric zovin Shillong Govt. College-ah PU Science a zo leh a, Doctor zir tura a inbuatsaih mek laiin engemaw rokhawlhna avangin doctor erawh a zir ta lo a ni.

 Mipui hmaa a inlan hmasak ber chu High School a kal laiin a ni a, Bass perh chungin High School farewell function-ah a zai a, kum 1974 Shillong Thalfavang Kut ah solo intihsiakah pahnihna a ni a. All India Radio Guwahati - Shillong ah  thuneituten hla record turin an sawm nghal a. Kum 1975 kum tir lamah  hla pakua lai a thun a, heng a hla thun zinga Davy - Sanglura phuah “Palai leng Gypsy” tih leh amah Zira Hnamte phuah “Khiangawi nuthai” tih te chuan zoram dung leh vang hi Guwahati - Shillong Radio Station atangin a rawn nghawrnghing hneh hle a ni.

 Kum 1977-ah AIR Aizawl Station-ah hla mawi tak tak a han thun leh a, chung zinga hla thenkhat, “Lenrual an kim ta lo” Zirsangzela phuah “Romei” ama phuah, leh L.T. Muana Khiangte phuah “Thiante” tih hlate chuan Zira Hnamte boruak a ti lian zual hle mai a. Zoram khawtinah thalaiten Zira Hnamte hla an luan liampui ta vek mai a ni ber, an tia lawm!!! Zoram tlangram mawi tak maia, siktui thiang luanna Zokhaw nuam tak taka thalaite chuan, Feh kawng kalnaah te, luhka tlangah te, thing phurhnaah te, ramvahnaah te, khawlai dung leh khaw dai velah te an kuk pui rawih rawih mai thin a ni an tia lawm. Zira Hnamte hian Music Instrument chi hrang hrang, Ukulele, Harmonium, Mouth Organ (lemlawi), Accordion, Guiter te a thiam vek a, Hawain Guiter a play thiam bawk a ni.

 Kum 1981 kuma AIR Aizawl Station a a hla thun, “Puan ang an chul zota” tih hla tihchhuah a han ni ngat phei kha chu Mizo Lengzem hla hi Zira Hnamte aw nen hian a inhmeh bek reng reng tia ngaihdan neih phah tlat te pawh an awm zunia!!! “Puan ang an chul zota” tih hla hi kum 1968 a Zira Hnamte u chiah, Lalthangliana Hnamte in a phuah a ni a. Hemi kum vek hian Lalsangzuali Sailo hian Guwahati Shillong Station-ah a lo thun tawh nghe nghe a ni.

 Hlaphuah thiam Lalthangliana Hnamte hian Shillonga lehkha a zir laiin rampum nghawrnghing dawt tham hla tha tak tak a phuah hnem hle a. Mizo Hmeichhia te zinga zaithiam leh Hlaphuahtu ropui, thuziak thiam hmingthang ni bawk Lalsangzuali Sailo hla lar hmasa ho zingah khan Lalthangliaan Hnamte hla a tam ber a ni. Mizoram Baptist Kohhran Pastor zingah pawh mite hriat hlawh ber pawl tling phak, hlaphuah thiam hmingthang Pastor Lalthangliana Hnamte hi a hlaphuah dan phung leh a thluk siam dan kalphung atang hian mi lungleng ve thei tak a ni tih chu a hriat reng mai. Hla thluk changkang tak leh sak nuam, inla lawn nalh em em ni bawk si, a hla thu hman leh hla thu tuahrem dan phung tha bawk si, “si” hlir “si” hlir ani ber mai.

 Zira Hnamte te unau, mipa pasarih zinga parukte hi chuan a hun laia hla lar tlingphak an phuah vek a, Mipa zinga a naupang ber Lalrinkima (Senior Engineer PWD) erawh hi chuan a phuah ve lem lova, amaherawhchu Rimawi ngaina tak a ni ve thova, a u Zira Hnamte in AIR Aizawl Station a hla a kung chang te hian AIR Studio-ah Bass guiter a lo perh sak ve fo thin a ni.

 “Puan ang an chul zota” tih hla mawi dangdai tak mai leh lungtileng tak mai phuahtu Pastor Lalthangliana hian Guwahati-Shillong Radio Station-ah Shillong a lehkha a zir laiin hla a lo record nual tawh a, Guwahati-Shillong Station chuan Johny Lalthangliana Hnamte leh a pawlte tia hriatlar thin a lo ni thin nghe nghe bawk.

 Awle, a tawp i khar leh tawh mai ang, a hmawrbawk nan “Puan ang an chul zota” tih hla thu mawi leh lungtileng, lungtirun ngeih ngawih tak mai hi i han chhawp chhuak leh teh ang u.

 Tunhnaiah hian HC Sanglura hian a rawn sa thar ve leh a. A tempo hi a timuang delh dulh mah mah a, tin, a sa ngiai ngiai mah mah deuh bawk a, A Fanghma chhip thlawh zai vawn vawn mah mah deuh a.Tin, Zira Hnamte anga hmeichhe aw ngaihnobei tak mai lo second voice tu a nei ve lo bawk a, chu chuan a nih tur ang a ti nilo deuh niin a lang. Zira Hnamte saka mawi taka hmeichhia lo second voice-tu ang kha ti tel ve lem lovin, a mal zai ngiai ngiai a. Anih tur ang hi a phawk pha lo deuh a ni. Zira Hnamte sak dan style, country music diktak huanga telh tur tih chiang ngawih ngawih hi a lo mawi ber mai, HC Lalsanglura hi chuan a sa nasa mah mah deuh, a zai nasa mah mah deuh niin a lang.

PUAN ANG AN CHUL ZOTA

Phuahtu : Lalthangliana Hnamte
Satu  : Lalsangzuali Sailo
    Zira Hnamte
    HC Lalsanglura

1. Suihlung dam ni awm maw,
 Parte kan hlimlaini ten;
 Zamual pui an liam zota,
 Tawng leh hian ka mawi si lo.
 Awimaw kan hlimlainite,
 Hlimten kan lenlai nite;
 Thal khua romei iang hianin,
 Puan ang an chul zo ta.
2. Lenkawl turni lo eng,
 Nang ngaih tizual tur reng an;
 Kei zawng i zun ngai hianin,
 Tuantul reng ka dawn thei lo.

3. Lungrun vawikhat lo len,
 Dar ang intawng leh ila;
 Hmangaih thu di hril dunin,
 Runhmun len zai i rel ang.

Previous
Next Post

No comments:

Thanks for your comment.